Wielki Czwartek – Msza Wieczerzy Pańskiej

Msza Wieczerzy Pańskiej otwiera celebrację Triduum Paschalnego, które jest centrum roku liturgicznego. W liturgii rzymskiej pierwszego tysiąclecia pod pojęciem “Triduum świętego” rozumiano Wielki Piątek, Wielką Sobotę i Niedzielę Wielkanocną. W Wielki Czwartek wieczorem celebrowano Mszę św., podczas której, zgodnie z chronologią Ewangelii, wspominano Ostatnią Wieczerzę i ustanowienie Eucharystii, nie uważano tego jednak za część Triduum.

Obecnie celebrujemy wielkoczwartkową Mszę Wieczerzy Pańskiej już jako część Triduum Paschalnego. Jest to bowiem coś więcej niż tylko wspomnienie pewnego historycznego wydarzenia, poprzedzającego Mękę Pańską. Jezus Chrystus ustanawiając Eucharystię podczas Ostatniej Wieczerzy celebrował na sposób sakramentalny, w znakach chleba i wina, to co historycznie miało się dopiero wydarzyć – swoją śmierć i zmartwychwstanie. Uczniowie Jezusa otrzymali dopiero później poznanie tego w czym faktycznie uczestniczyli, ale Ostatnia Wieczerza była w rzeczywistości sakramentalną antycypacją Paschy Jezusa Chrystusa, spełnionej w Jego śmierci i zmartwychwstaniu. Z tego względu celebracja ta stanowi już część Triduum Paschalnego.

Głównym czytaniem biblijnym w Mszy Wieczerzy Pańskiej jest fragment Ewangelii wg św. Jana, opowiadający o umyciu nóg Apostołom przez Jezusa w czasie Ostatniej Wieczerzy (J 13, 1-15). Ewangelia ta wprawdzie nie mówi niczego wprost o ustanowieniu Eucharystii, mówi jednak coś niezwykle ważnego o sposobie działania Boga. Obmycie nóg było gestem służebnym, wykonywanym przez niewolników (zob. 1 Sm 25, 41), prawdopodobnie w ogóle nie przewidzianym przez ceremoniał uczty paschalnej (przewidziane było jedynie obmycie rąk). Jest to symboliczny gest wyrażający to, czym było całe życie Jezusa: całkowitym darem z siebie dla Ojca i dla ludzi. Jest to miłość, która dla dobra innych wchodzi w największe uniżenie. To jest również obraz tej rzeczywistości, jaką jest Eucharystia. W Eucharystii Jezus Chrystus, naprawdę obecny w chlebie i winie, elementach wziętych ze świata przyrody, staje się pokarmem dla człowieka. Jest to niepojęte uniżenie ze strony Syna Bożego – z miłości do człowieka. W każdej Eucharystii człowiek spotyka się z tą pokorną i szaloną miłością Boga i, karmiąc się Ciałem i Krwią Chrystusa, sam zaczyna być zdolny do życia taką miłością. Jeśli celebrujemy Eucharystię poza kontekstem tej miłości (np. będąc nie pojednani z kimś, odmawiając przebaczenia lub podchodząc do Eucharystii machinalnie, bezmyślnie) to wprawdzie nie traci ona niczego ze swej obiektywnej wartości, ale dla nas samych pozostaje bezowocna.

Pierwsze czytanie jest wzięte z Księgi Wyjścia i zawiera wskazania co do obchodzenia Paschy dla Żydów (Wj 12, 1-8. 11-14). Czytanie to wskazuje na ciągłość Starego i Nowego Testamentu. Pascha Jezusa Chrystusa jest wypełnieniem Paschy żydowskiej. To Chrystus jest prawdziwym barankiem paschalnym, którego krew ocala od zagłady.

Drugie czytanie, wzięte z Pierwszego Listu św. Pawła do Koryntian (1 Kor 11, 23-26), zawiera opis ustanowienia Eucharystii, zgodnie z przedmiotem obchodu.

Zgodnie z Ewangelią dnia, można w Wielki Czwartek po homilii sprawować obrzęd umycia nóg. Dokonuje tego celebrans w stosunku do dwunastu wybranych osób. Jest to niejako uobecnienie gestu Chrystusa – Sługi. Oczywiście nie może to być tylko ryt do spełnienia. Jest to pewien symboliczny gest, który ma sens o tyle o ile wyraża wewnętrzną postawę i ją umacnia. Dotyczy to wszystkich, gdyż gest umycia nóg jest obrazem miłości ewangelicznej, jest jednak oczywiste, że w szczególny sposób powinni o tym pamiętać kapłani, wykonujący w ludzie Bożym posługę przewodniczenia w wierze.

Modlitwy mszalne nawiązują do głównych tematów liturgii: Wieczerzy Pańskiej, Ofiary Chrystusa i miłości. Wszystkie one zostały wyrażone w kolekcie: “Wszechmogący, wieczny Boże, obchodzimy pamiątkę najświętszej Wieczerzy, podczas której Twój Jednorodzony Syn, mając się wydać na śmierć, pozostawił Kościołowi nową wiekuistą Ofiarę i Ucztę swojej miłości; spraw, abyśmy z tak wielkiego misterium czerpali pełnię miłości i życia”.

Na koniec Mszy Wieczerzy Pańskiej przenosi się Najświętszy Sakrament do specjalnego miejsca przechowania (popularnie nazywanego ciemnicą). Symbolizuje to udanie się Chrystusa na czuwanie do ogrodu Getsemani. W miejscu przechowania Najświętszego Sakramentu powinno się na jakiś czas umożliwić adorację. W kościele natomiast obnaża się ołtarz i, w miarę możności, wynosi się krzyże. Krzyże, które pozostają, powinny być zasłonięte.

Uczestnictwo we Mszy Wieczerzy Pańskiej zwalnia z odmawiania nieszporów w Wielki Czwartek.