Uwieńczeniem obrzędów wstępnych jest modlitwa zwana kolektą. Rozpoczyna się ona wezwaniem kapłana: „Módlmy się", później następuje chwila ciszy (na uświadomienie sobie obecności Boga oraz indywidualną modlitwę wiernych i kapłana) a następnie modlitwa celebransa zanoszona do Boga w imieniu zgromadzonych. Modlitwę kończy odpowiedź wiernych: Amen.
Trudno określić, kiedy dokładnie wprowadzono tę modlitwę do liturgii Mszy. Nie znał jej jeszcze na przykład św. Augustyn w Afryce. Przyjmuje się, że pojawienie się kolekty należy łączyć z papieżem Leonem Wielkim (440-461). Wprowadzona modlitwa przed czytaniami była przygotowaniem na przyjęcie słowa Bożego. Kolekta również jak gdyby „zbiera" w jedną całość to wszystko, co do tej pory działo się w liturgii Mszy.
Kolekta składa się z następujących elementów:
a) anakleza (gr. anakalein - wołać, przywoływać) - inwokacja wyrażająca się w słowach: Stwórca, Wszechmocny, Wieczny itp.
b) anamneza - przypominanie, wspomnanie dzieł, które Bóg dokonał w historii zbawienia (stąd często występujący zwrot „Deus, qui..." - „Boże, który.... [sprawiłeś, dokonałeś]" ). Jest to podstawowy element kolekty, który zarówno wiąże teraźniejszość z przeszłością, jak i wzbudza nadzieję na spełnienie zanoszonych próśb.
c) prośba - związana z tajemnicą dnia oraz treścią anamnezy
d) konkluzja - odniesienie modlitw do Jezusa Chrystusa jako podkreślenie Jego pośrednictwa (na wzór: Rz 1,8; 16,27; 2Kor 1,20; Hbr 7,25; 13,15; 1P 2,5; 4,11).
Zwrot „przez wszystkie wieki wieków", używany już w Kościele starożytnym, przejęty został z liturgii judaistycznej i wyraża wieczne trwanie oraz pełnię.
e) Amen - wypowiadane przez wiernych jako utożsamianie się i niejako złożenie swojego „podpisu" pod treścią modlitwy.
Przez pierwsze tysiąclecie w liturgii rzymskiej istniała tylko jedna kolekta podczas Mszy Świętej. Później, zwłaszcza kiedy w jednym dniu zbiegały się jakieś święta, łączono dwie kolekty w jedną, a później nawet odmawiano kilka kolekt w ramach liturgii jednej Mszy. Współcześnie przywrócono zasadę jednej kolekty podczas Eucharystii.
Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego mówi o tym:
Następnie kapłan wzywa lud do modlitwy; wszyscy razem z kapłanem zachowują chwilę milczenia, aby sobie uświadomić, że stoją w obliczu Boga i wyrazić w sercu swoje prośby. Wtedy kapłan wygłasza orację, którą zwykło się nazywać „kolektą" i w której wyraża się charakter celebracji. Na mocy starożytnej tradycji Kościoła kolekta jest zazwyczaj skierowana do Boga Ojca, przez Chrystusa w Duchu Świętym oraz kończy się dłuższą konkluzją trynitarną w następujący sposób:
- jeśli jest skierowana do Ojca: Przez naszego Pana Jezusa Chrystusa, Twojego Syna, który z Tobą żyje i króluje w jedności Ducha Świętego, Bóg, przez wszystkie wieki wieków;
- jeśli jest skierowana do Ojca, ale pod koniec zawiera wzmiankę o Synu: Który z Tobą żyje i króluje w jedności Ducha Świętego, Bóg, przez wszystkie wieki wieków;
- jeśli jest skierowana do Syna: Który żyjesz i królujesz z Bogiem Ojcem w jedności Ducha Świętego, Bóg, przez wszystkie wieki wieków.
Lud, przyłączając się do modlitwy, przez aklamację Amen uznaje modlitwę za swoją.
We Mszy świętej zawsze odmawia się tylko jedną kolektę. (54)
